sobota, 1 października 2016



























    JURECZKOWA (470 - 500 m n. p. m.) - podkarpacka wieś, położona u źródeł rzeki Wiar      (prawy dopływ Sanu),  przy DW 890, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Ustrzyki Dolne. Otoczona zewsząd górami:
Truszowskie (677 m), Truszówka (612 m), Brańcowa (677 m), Żupy (603 m), Kiczera (536 m).
   Jest jedną z najstarszych wsi znajdujących się w dolinie górnego Wiaru.
                                                     
                                                                   Początki wsi

   Osadę położoną w XIV wieku u źródeł Wiaru już Jan Długosz nazwał TRYBUNEM. W 1579 r. miała miejsce kolejna jej lokalizacja na prawie wołoskim i wtedy otrzymała nazwę JURKOWA WOLA. W okresie staropolskim była królewszczyzną, w której starostowie przemyscy osiedlali kolonistów przybywających ze wschodu i z południa. W 1628 r. dzierżawił ją Mikołaj Wolski z Podhajec wraz z rybotyckim kluczem dóbr. Prawdopodobnie w owym czasie zbudowano tutaj dwór obronny z fortyfikacjami ziemnymi. Podczas najazdu tatarskiego w 1672 r. należała do Stanisława Sicińskiego, a dzierżawił ją Eliasz Wisłocki. W zniszczonej przez ordyńców wsi pozostał jeden dom, a ściągnięcie nowych osadników i jej odbudowa zajęły wiele lat....
   W XVIII w. we wsi znajdowały się dwa duże folwarki, a powyżej cerkwi dwór z zapleczem gospodarczym i dwoma stawami. Były też trzy młyny nad Wiarem:
  w pobliżu cerkwi, w łuku rzeki ok 200 m na płn. -zach. od ujścia potoku Jarce (z małym zbiornikiem retencyjnym), ok. 200 m poniżej ujścia potoku dworskiego (dziś prawy dopływ Wiaru, ok. 700 m na płn. -zach. od drogi prowadzącej do Arłamowa, a dolnej części wsi trzy stawy.
   Od 1764 r. wioska przeszła w posiadanie Czekanowskich i miała własny młyn, a później przejęli ją Wisłoccy.
  Po I rozbiorze Polski w 1772 r. Jureczkowa znalazła się w cyrkule sanockim.
Według spisu właścicieli i dzierżawców dóbr ziemskich z 1804 r. - Jureczkowa należała do Józefa Wisłockiego, który zarządzał dworem głównym, zaś drugi dwór dzierżawił. W latach 1796 - 1808 dzierżawcą był Karol Łysakowski, 1904 - 1808 Ignacy Łysakowski.
   W XIX wieku majątek ziemski dzierżawili Kozłowscy, a po nich Korwinowie.

 (źródło: fragmenty książki Stanisław Orłowski - NA BIESZCZADZKICH OBWODNICACH - W otoczeniu Pasma Chwaniowa cz.5, Tomasz Hołyński - WŁAŚCICIELE I DZIERŻAWCY DÓBR ZIEMSKICH W CYRKULE SANOCKIM W 1804 R)


                                                           Za czasów Korwinów 
   W 1877 r. w Jureczkowej eksploatowano źródła słone, pozyskiwano naturalnie wypływającą z ziemi ropę naftową i przecierano drewno na tartaku wodnym. Właścicielem wówczas był Jan Korwin. W dolnej części wsi znajdowały się zabudowania dworskie, powyżej nich ( na stoku Chwaniowa) znajdował się niewielki przysiółek Potasznia.
Archiwum Państwowe w Przemyślu


W Potaszni wytwarzano potaż, który służył wówczas do prania i bielenia tkanin (potaż uzyskiwano poprzez wypłukiwanie popiołu ze spalonych drzew).
W 1897 r. wybudowano grekokatolicką cerkiew filialną pw. Soboru NMP.
 W 1902 r. właścicielem majątku w Jureczkowej (powiat Dobromil), był Mieczysław Korwin. We wsi były dwa dwory: Korwinów oraz Kropińskich. Dwór Korwinów położony był na wzniesieniu ponad rzeką Wiar. Był to budynek długi, murowany, parterowy, z wieloma oknami, tynkowany na biało, pokryty blachą.
 W jednej części dworu mieszkali Korwinowie, w drugiej ich szwagier Popiel. Dwór Korwinów stał równolegle do obecnej drogi, wejście było od zachodu, zaś od południa znajdował się oszklony ganek. Dom Popiela był również murowany, ustawiony prostopadle do budynku Korwinów. Dworek upiększony był trzema altankami, alejkami,drzewami egzotycznymi oraz mnóstwem kwiatów. Stajnia zbudowana była z kamieni, hodowano tam trzodę, bydło, konie, drób, a na ozdobę pawie. Korwinowie posiadali własną mleczarnię, w której przerabiali mleko. Większość mieszkańców znajdowała tam zatrudnienie przy zasiewach,zbiorach, hodowli, w lesie, w mleczarni, a także w samym dworze, oraz przy powożeniu państwa bryczką. Fijakiem (powoźnikiem) był pan Zapotoczny, zaś kucharką Zofia Kociuba.
Kucharka Zofia Kociuba z psem o imieniu Burżuj
Córka Zofii Kociuby - Jolanta z mężem i dziećmi


Na drugim zdjęciu córka kucharki Korwinów. Zdjęcie zostało zrobione we Wrocławiu 24.02. 1965 r. Jednak pies zdaje się być tym samym, z którym jej matka pozuje do zdjęcia na dworze Korwinów przed wojną.

  Przed wojną w Jureczkowej istniała również duża szkoła, według wspomnień mieszkanki tej miejscowości był to budynek murowany z czerwonej cegły. Znajdował się w bliskiej odległości od drogi wiodącej na Arłamów. Innymi wspomnieniami dzieli się mieszkaniec Golina, gdzie wysiedlono po wojnie sporą część mieszkańców, Jego dziadek mieszkający w górnej części Jureczkowej skonstruował maszynę do tłoczenia oleju. Więc mieszkańcy pobliskich wsi zjeżdżali do Jureczkowej by tu tłoczyć olej.

 W 1921 r. wieś liczyła 139 domów i 824 mieszkańców (315 Polaków, 527 Rusinów). W 1931 r. liczba domów wzrosła do 170, a mieszkańców do 998 osób.
  
   Jak widać życie w Jureczkowej przed wojną kwitło niczym niezmącone, wieś można by rzec, samowystarczalna rozwijała się w najlepsze po wydarzeniach z 1672 r...

(źródło tekst: fragment publikacji Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Doliny Wiaru, oraz wspomnienia mieszkańców Jureczkowej,
zdjęcia: prywatne archiwum Korwinów, oraz prywatne archiwum mieszkanki Jureczkowej)